Cách đây 1 thời gian trên facebook mọi người đua nhau share 1 bài hướng dẫn xử lý cấp cứu tai biến mạch máu não bằng cách chích lễ. Sau đó báo chí truyền thông vào cuộc, 1 số bác sĩ có chức có tước đứng lên phát biểu rằng phương pháp này là không có cơ sở khoa học, làm mất thời gian vàng của bệnh nhân. Trong khi đó vẫn có rất nhiều người tích cực share bài viết này trên các mạng xã hội cũng như các diễn đàn. Điều đáng nói là trong số đó có cả các dược sĩ, bác sĩ cũng share bài viết này mà không hề suy xét cho kỹ.
Bài viết dưới đây được viết đặc biệt dành cho những cán bộ trong ngành y tế có quan tâm đến căn bệnh này, cần hiểu rõ ngọn nguồn trước khi share thông tin bằng uy tín cá nhân của mình.
Trước tiên, cần nhận biết một người bị tai biến mạch máu não là như thế nào. Điều này đơn giản. Hãy yêu cầu người đó :
– Mỉm cười : BN không mỉm cười được.
– Nói : BN không nói được hoặc nói khó nghe, nói không tròn tiếng.
– Giơ 2 tay lên : BN không giơ được cả 2 tay lên cùng 1 lúc vì 1 tay yếu hơn tay kia hoặc liệt hẳn
– Trong nhiều trường hợp, lưỡi của BN nghoẹo sang 1 bên
Hướng dẫn xử trí :
– Trong bài viết nói tuyệt đối không di chuyển bệnh nhân là không hoàn toàn đúng. Cần nhẹ nhàng cố định đầu và cổ BN trong tư thế thoải mái, nới lỏng quần áo (không được xốc BN, hạn chế tối đa việc di chuyển vì việc di chuyển không đúng cách sẽ khiến tình trạng BN nặng thêm)
– Hô hấp nhân tạo nếu BN ngừng thở mới là việc cần làm đầu tiên. Song song với nó là cần 1 người gọi cấp cứu.
– Làm sạch đường hô hấp (lau hoặc hút) nếu BN tiết nhiều dịch
– Nghiêng BN sang 1 bên sao cho dịch không tràn vào lấp kín đường hô hấp, nếu bị liệt cho nằm nghiêng sao cho bên liệt ở trên, bên lành ở dưới.
– Chườm nhẹ bằng đá hoặc khăn lạnh qua đầu BN để hạ sốt, không đặt trực tiếp gây sốc nhiệt
– Giữ ấm thân BN bằng áo hoặc chăn sao cho đầu mát thân ấm sẽ hạn chế được co giật
Trong lúc xe cấp cứu vẫn chưa tới và BN bị ngất hoặc hôn mê
1. Tìm ngay một cây kim khâu. Hơ đầu kim vào lửa để sát trùng.
2. Lần lượt chích lễ 10 đầu ngón tay (thập tuyên huyệt) của BN như sau:
– Dùng bàn tay trái giữ lấy lóng cuối chỗ gần đầu ngón tay của BN
– Dùng 3 ngón tay cái, trỏ và giữa của bàn tay phải cầm kim chích nhanh vào chỗ cao nhất của đầu ngón tay.
– Rút kim ra và nặn nhẹ từ chỗ đã chích ra một hay hai giọt máu.
Đợi vài phút sau BN có thể sẽ tỉnh lại. Lưu ý là có thể chứ ko fai là chắc chắn BN sẽ tỉnh lại như bài viết chia sẻ trên mạng
3. Nếu miệng hoặc mắt BN còn méo lệch sang một bên:
– Dùng ngón tay cái và ngón tay trỏ của 2 bàn tay vuốt cùng lúc cả 2 vành tai của BN. Vuốt từ trên xuống dưới. Vuốt nhẹ và vuốt liên tục nhiều lần cho đến khi 2 vành tai hồng đỏ lên.
– Dùng bàn tay trái bóp nhẹ vào phần trên của vành tai BN và chích vào chỗ cao nhất của vành tai (huyệt Nhĩ tiêm). Nặn ra một vài giọt máu.
4. Yên tâm chờ cấp cứu đến
Tuyệt đối không được :
1. Không bế xốc BN, không cố di chuyển BN , đặc biệt là đầu và cổ
2. Không cho BN ăn uống bởi BN có thể đã mất phản xạ nuốt dẫn đến nghẹn hoặc đồ ăn thức uống đi vào đường hô hấp gây tắc thở
3. Không dùng thuốc aspirin và các thuốc chống đông, tan máu khác bởi nếu BN bị tai biến xuất huyết não sẽ khiến tình trạng bệnh nặng thêm
4. Không cho dùng An Cung Ngưu Hoàng Hoàn khi chưa có kết quả chẩn đoán BN bị tai biến nhồi máu não hay xuất huyết não
5. Không chủ quan để BN ở nhà tự chữa trị bởi bệnh có thể tiến triển nặng lên rất nhanh sau đó mà không kịp cấp cứu
Giải thích theo y học cổ truyền :
10 đầu ngón tay là vị trí của Thập tuyên huyệt, nơi tập trung nhiều đầu dây thần kinh rất nhạy cảm.
Theo thuyết phản xạ thần kinh cũng như thuyết toàn đồ, đầu ngón tay tương ứng với phần đầu của cơ thể và đỉnh nhọn của ngón tay ứng với huyệt Bách hội ở đỉnh đầu.
Ngoài ra, động tác chích lễ lại có tính “tả” và kích thích rất mạnh. Do đó, có thể nói chích lể các đầu ngón tay là biện pháp đặc hiệu để kích thích tinh thần và khu phong hoá ứ ở khu vực đầu cũng như nảo bộ.
Động tác này vừa có thể ngăn chặn hoặc phục hồi não từ tình trạng hôn mê lại vừa có thể loại bỏ tức thời yếu tố “phong”, nguyên nhân trực tiếp gây ra tai biến.
Mặt khác, tác động vào các đầu ngón tay cũng là gián tiếp tác động vào huyệt Bách hội nên có ý nghĩa kích hoạt sự thăng giáng cúa các đường kinh dẫn đến thông kinh hoạt lạc, tiêu trệ hoá ứ, giúp giải quyết việc ứ huyết và điều hoà kinh khí toàn thân.
Như vậy xử trí cấp cứu tai biến mạch máu não bằng phương pháp chích lễ là 1 biện pháp thực sự có hiệu quả. Không cần nói đến việc giúp hồi tỉnh hay phục hồi 1 cách thần thánh như bài viết trên mạng thì chí ít cũng giúp hạ huyết áp 1 cách êm dịu. Tuy nhiên nếu chỉ dựa vào chích lễ thì chỉ 1 số bệnh nhân may mắn mới vượt qua được tai biến mà không phải chịu bất kỳ di chứng nào. Bên cạnh chích lễ, bệnh nhân vẫn cần được điều trị tích cực bằng y học hiện đại. Điều này là vô cùng cần thiết. Tuyệt đối không nên để bệnh nhân ở nhà chích lễ xong rồi ngồi chờ. Nếu làm như vậy thực sự bạn đang đánh mất thời gian vàng của bệnh nhân đúng như 1 số bác sĩ đã phát biểu trên truyền thông.